Acceptatieplicht
De consument kan jaarlijks kiezen bij welke zorgverzekeraar hij de basisverzekering afsluit. Zorgverzekeraars hebben een acceptatieplicht. Dit houdt in dat zij iedereen als verzekerde moeten toelaten. De acceptatieplicht geldt alleen voor de basisverzekering. De zorgverzekeraar is verplicht de consument de zorg te leveren waar hij op grond van de basisverzekering recht op heeft. Dit kan in de vorm van een naturapolis of restitutiepolis.

Natura- of restitutiepolis
Bij een naturapolis koopt de zorgverzekeraar zorg in bij zorgverleners, zoals logopedisten. Dit gebeurt door het sluiten van contracten, waarna de verzekerde de benodigde zorg in natura geleverd krijgt. In deze contracten worden vaak ook afspraken opgenomen over bijvoorbeeld de kwaliteit van de zorg en de hoogte van de vergoeding. Dit geeft de zorgverzekeraar de mogelijkheid om de zorg doelmatig in te kopen en de kwaliteit van zorg te bevorderen. Bij een restitutiepolis heeft de verzekerde recht op vergoeding van de zorgkosten. In de meest zuivere vorm betaalt de verzekerde zelf de rekening aan de zorgverlener, waarna deze bij de zorgverzekeraar wordt ingediend en uitkering volgt. Soms hebben zorgverzekeraars met zorgverleners contractuele afspraken gemaakt en kan de zorgverlener na het verlenen van de zorg de rekening rechtstreeks bij de zorgverzekeraar indienen.

Voldoende keuze
Met een naturapolis kan de verzekerde alleen bij zorgverleners terecht kan waar de zorgverzekeraar zorg heeft ingekocht. Bij een restitutiepolis is er volledige keuze van zorgverlener. De Zvw verplicht zorgverzekeraars om voor de naturapolis voldoende zorg in te kopen, zodat de verzekerde voldoende keuze heeft. Wanneer de verzekerde naar een niet-gecontracteerde zorgverlener gaat, is er overigens wel recht op een door de zorgverzekeraar te bepalen vergoeding van de kosten van de zorg. De verzekerde krijgt in dat geval een deel van de kosten vergoed. Doorgaans is dit 70% tot 90% van het tarief dat de zorgverzekeraar met gecontracteerde zorgverleners heeft afgesproken.